Tôi được mới biết tin buồn là ca sĩ Hà Thanh qua đời. Hà Thanh có một giọng trong trẻo, đầy cảm tình. Tôi rất thích phong cách của Hà Thanh khi thể hiện bài “Nhạc sầu tương tư” với ban nhạc và hòa âm của cố nhạc sĩ Hoàng Trọng. Lúc phối âm Hoàng Trọng cũng viết cho một hợp ca nam chắc có các nghệ nhân như Anh Ngọc, Nhật Trường, Nhật Bằng, v.v. Hoàng Trọng đã từng khen cách thể hiện của Hà Thanh là thành viên thường xuyên của ban nhạc Tiếng Tơ Đồng của ông. Hà Thanh hát luyến láy và rung giọng một cách rất hợp với nhạc truyền thống Việt Nam.
Hoàng Dương soạn lời ca này lúc 20 tuổi. Lời ca thời tiền chiến hay sử dụng cảnh thiên nhiên để tả cảm giác con người. Thời gian của thế giới thiên nhiên trôi mãi, không bận tâm đến việc người, vậy dễ bị coi như bơ vơ, u buồn.
Cách ăn vần ở đây rất hay và gây ấn tượng – từng chữ “i” và “au” cũng được gây không khí của bài hát. Cặp chụm bốn từ “môi em thơ ngây – mái tóc vương dài” cũng được viết rất khéo. Cách nói này rất gọn là chỗ duy nhất trong ca khúc này có con người cụ thể được hiện diện.
Lần đầu tôi nghe Nhạc sầu tương tư là nghe Khánh Ly hát, thú thật là không có ấn tượng gì. Nhờ bản khí nhạc Nguyễn Đình Nghĩa mà tôi nhận ra dáng nhạc trung du Bắc bộ rất đặc biệt trong ca khúc này. Mê điệu nhạc từ đó, nhưng phải do những ca sĩ nhất định trình bày, như Hà Thanh hay Thái Thanh. Gần đây thấy có Lam Trường, Quỳnh Hoa hát lại bài này, nghe rồi tự hỏi không biết họ có hiểu hay cảm được dáng nhạc ấy không!?
Hôm nay tình cờ nghe lại trường ca Con đường cái quan của nhạc sĩ Phạm Duy, phần 1: Từ miền Bắc, đến đoạn 4: Người về miền xuôi, nhận ra ngay dáng nhạc của Nhạc sầu tương tư. Hai cái melody rất giống nhau, không biết là ai học ai, nhưng có lẽ cả hai nhạc sĩ đều học từ điệu hát lượn của các dân tộc Tày, Nùng, vùng trung du, thượng du Bắc bộ. Cùng một dáng nhạc, cách xử lý của nhạc sĩ Hoàng Trọng đậm đặc, nguyên bản và tình cảm hơn, cách phát triển của nhạc sĩ Phạm Duy sáng tạo hơn, nhất là đoạn chuyển từ dân ca thượng du sang dân ca đồng bằng Bắc bộ, để vẽ ra cái cảnh Người về miền xuôi bằng âm nhạc!
Nhạc Sầu Tương Tư – Khí nhạc Nguyễn Đình Nghĩa
Nhạc Sầu Tương Tư – Thanh nhạc Hà Thanh