Ngập ngừng là một bài thơ nổi tiếng của thi sĩ Hồ Dzếnh được nhạc sĩ Trần Quí phổ nhạc do Hà Thanh trình bày. Bài thơ, nằm trong tập thơ: “Quê ngoại”, xuất bản năm 1943.
Trong “Lời giới thiệu” Tuyển tập Hồ Dzếnh – Tác phẩm chọn lọc, Nhà xuất bản Văn Học 1988, nhận định: “Tác phẩm của Hồ Dzếnh không nhiều, lại không tập trung ở một tờ báo hay đặc san nào. Với bản chất trầm lắng, ông luôn luôn khiêm tốn tự cho mình là người mới bắt đầu bước vào nghề viết. Tuy nhiên, với hai tập văn thơ Chân trời cũ và Quê ngoại, Hồ Dzếnh được biết đến như một nhà thơ có chân tài”.
Ca khúc Ảo Ảnh của nhạc sĩ Y Vân được ca sĩ Hà Thanh, với sự phụ họa của dàn hợp xướng và hòa tấu Tiếng Tơ Đồng do nhạc sĩ Hoàng Trọng điều khiển, trình bày tại Đài Phát Thanh Sài Gòn trước năm 1975.
Trong hình ở hàng đầu là ca sĩ Hà Thanh (người thứ 2 từ trái), Mai Hương(thứ 4 từ trái) và Mộc Lan (lĩnh xướng trước nhạc trưởng Hoàng Trọng)
Mùa Thu, nguồn cảm hứng của những cung bậc phong phú trong cảm xúc và kỷ niệm. Có thể đó là hoài cảm của Prévert khi ông thấy trong đám lá úa được hốt dọn của mùa thu là những kỷ niệm nằm lẫn với tiếc nuối (Les feuilles mortes). Nhà thơ Lý Bạch thì mượn cảnh thu để trải lòng: “Nhớ nhau lá vàng rụng- Rêu xanh ướt não nề”(Gửi người đi xa). Nhưng lạ thay, cũng có gã thi sĩ Tô Như Châu không dùng mùa thu để làm nền cho tình yêu đôi lứa mà lại xem mùa thu chính là đối tượng để dệt thơ: “Thôi thì có em đời ta hy vọng- Thôi thì có em sương khói môi mềm- Có phải em mùa thu Hà Nội- Nghe đâu đây lá ướt và mi xanh.”
Bức tranh tưởng như đơn điệu của mùa thu hóa ra là bối cảnh mời mọc những tiếng lòng khôn nguôi, như nhà thơ Đinh Hùng đã từng thốt lên “Bên này là thu, bên ấy là thơ”(Thu may áo cưới).
Ngọc Bích ngay từ ngoài Bắc đã được giới âm nhạc coi như Ông hoàng nhạc Swing lúc bấy giờ, rồi thì những bản sang trọng tình tứ nhưng tân thời lắm ra đời : Bên đàn xuân hay Trở về bến mơ chẳng hạn. Nguyễn Đình Toàn cũng nhận xét thế này “Nhạc của Ngọc Bích biểu tượng cho tuổi trẻ thành thị một thời ,cái thời ông gọi là’chiến binh’ nhưng’ngát hương thanh bình’ “. Và thời huy hoàng nhất có lẽ là khi ông còn ở Hà Nội rồi theo kháng chiến, vào Nam thì sáng tác đã ít lại , tới nay cũng không nhiều..Bài viết này xin đề cập một trong những bản nhạc mà nhiều người yêu thích của ông mà thôi : Mộng chiều xuân.
Khung cảnh ấy ắt hẳn là mùa xuân trước đó,có khi ở chính Hà Nội hay ở một nơi mà nhớ về Hà Nội,về miền Bắc, lúc thời bấy giờ tân nhạc đang lan tỏa dần dần vào đời sống .Dù thời điểm , không gian không cụ thể (khoảng cuối thập niên 40-đầu thập niên 50). Nếu thu thanh ở HN thì trước đó đã có tiếng hát của nhạc sĩ Mạnh Phát , cũng rất tuyệt hảo không kém ở Sài Gòn sau này qua tiếng hát từ Hà Thanh tới Thanh Lan, Xuân Thu chẳng hạn. Nghe Hà Thanh thì có thể là có chút niềm đợi chờ và mong ngóng hơn của một thiếu nữ đang yêu (thực ra tiếng hát Thanh Lan hay Xuân Thu cũng không kém phần xuân thì và có khi còn tưới mới hơn ) . Theo cảm quan của người viết ấn tượng với tiếng hát của người ca sĩ gốc Huế kia hơn trong cách thể hiện so với các phiên bản khác , cùng với đó là thành công rất nhiều từ hoà âm trong đĩa Continental số 12 .
Mộng Chiều Xuân do Hà Thanh trình bày
Nghe lần đầu ta sẽ thấy một chữ thôi “Đẹp”, nghe rất tròn trịa và đúng cảm xúc.Tiếng vĩ cầm nổi lên cùng ban đại hòa tấu với saxo, dương cầm và nhiều nhạc cụ khác mà với kiến thức hoà âm và về nhạc cụ hạn hẹp thì không thể liệt kê được .
“Gót chiều thầm vương bao nhớ nhung..” Ắt hẳn là một tình xuân còn nồng nàn và đẹp,một chiều xuân đất Bắc nơi thành thị hẳn hoi . Nghe cứ như bị lôi cuốn theo cái hình bóng trong bản nhạc vậy.Nếu đó là buổi chiều mưa thì tuyệt vời lắm .
“Lòng tha thiết buông theo tiếng đàn” Tiếng đàn ấy gợi ra trong người nghe sự lãng mạn và mường tượng nhiều và miên man trong cảm xúc của chính bản nhạc. Xét toàn bài mà được dịch một bài thơ thì cũng sẽ nổi bật bởi phần lời cũng có cách tạo vần riêng (vần “ơ” ),đó là tài năng của chính người sáng tác.
Chỉ cần người ca sĩ buông ra câu bát thôi đã là cả một niềm yêu gần gũi và bầu trời e ấp nhuốm hơi xuân lãng mạn và tình tứ. Rồi bóng hồng”ngây thơ dáng huyền” ấy có thể có thật có khi trong tưởng tượng nhưng không biết rằng khi bản nhạc ra đời và cả sau đó nó có gợi ra một kí ức về Hà Nội hay một miền xa xôi nào đó của những người thanh niên bấy giờ . Chắc là có bởi ai chẳng có lần “đến bên song- lòng em bớt sầu” .Tiếng người yêu “thoáng qua trong giấc mộng”; ban đầu dù “mộng vàng vụt tan” ,vẫn còn đó tiếng dỗi hờn nhẹ nhàng và thầm kín của người con gái .
Hà Thanh là tiếng hát trữ tình ,khả năng âm nhạc và cách truyền tải rất tròn trịa và vừa đủ nhưng gợi dư âm qua làm hơi ngân dài và cách luyến láy đặc biệt kia như đúng tiếng “gió chiều” . Khi thưởng thức ta sẽ thấy nhiều nguồn cảm xúc tình ái nổi lên và lâng lâng và thực sự ngây ngất ,đến nỗi đầy thanh thoát và thuần khiết . Mộng mơ hơi nhiều (vui nguồn sống mơ ,thoáng qua trong giấc mộng, mơ đời ái ân ,sống trong mộng đẹp ngày xuân) nhưng rất “tình”và không tạo cảm giác chán chường của một tình cảm đẹp ,tạo cảm giác thoải mái cho người nghe . Rồi thì tài hoa của người nhạc sĩ từ đó cũng bộc lộ và được mọi người biết tới ,dù mơ hồ nhưng phong trần lãng tử .
Hi vọng những người nghe lại bản nhạc này sẽ sống lại một phần kỉ niệm tươi đẹp mà còn hằng lưu giữ ,đặc biệt với những ai còn nhớ tới mối tình diễn ra trong mùa xuân mơ mộng. Đặc biết đó là sự nhắc tới chất thanh lịch của con người ở nửa đầu thế kỉ XX trong những bản nhạc tình tân nhạc, hình thức ấy mới mẻ nhưng khác với âm nhạc bây giờ có phần bộc lộ thái quá .Nó vẫn mang một hơi thở lúc giao thời ,không buồn mà phơi phới và có cả niềm tin và sức sống lạc quan “Hãy trả lời lòng em mấy câu /Tình duyên với anh trong kiếp nào”; khi “Xuân còn thắm tươi/Em còn mong chờ..” Bản nhạc hoà cùng tiếng đàn du dương lướt băng băng trên tiếng hát nhẹ nhàng và uyển chuyển tạo cảm hứng vô cùng ,cái cảm giác nhã nhặn và lịch sự của một tình yêu thời xưa cũ. Nó gợi nhắc người viết tới một câu thơ của thi sĩ Đông Hồ :
“Gió đông mơn trớn bông hoa nở Cô gái xuân kia háo hức chờ”
Vâng,đó là tâm trạng”háo hức chờ “, sự du nhập của Tây phương đã tạo nên nét đổi khác trong thơ ca và cả âm nhạc , trong nếp sống xưa vẫn hiện hữu và có chỗ cho chính cái mới phát triển. Âm nhạc tiền chiến hình thành cũng một phần từ những bản nhạc hợp xu hướng có phần mới mẻ và đột phá của xã hội Việt Nam lúc ấy.
Trường ca Rồi Hai Mươi Năm Sau do nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng sáng tác cuối thập niên 1950 bao gồm hai phần: Lời Của Mẹ và Lời Của Con. Cả hai ca khúc đều được hãng đĩa Continental mời ca sĩ Hà Thanh thâu âm. Theo thời gian, ca khúc Lời Của Mẹ được gọi là Rồi Hai Mươi Năm Sau. Riêng bài Lời Của Con có sự góp giọng của ca sĩ Trung Chỉnh. Hy vọng trường ca này sẽ gặp duyên và được trình bày trọn vẹn trong một hình thức công phu vừa về mặt thanh nhạc lẫn hòa âm trong một ngày gần đây.
Những ca khúc trong hai tập nhạc Kinh Việt Nam và Ta phải thấy mặt trời được thu thử lần đầu tiên tại Huế ở tư gia Trịnh Công Sơn với sự góp giọng của nữ ca sĩ Hà Thanh, Trịnh Công Sơn và tôi vào khoảng 1972. Lần thu thử này cũng chỉ với một cây đàn thùng do Trịnh Công Sơn đàn đệm. Tuy nhiên những bài ca này đã được thu âm chính thức cùng năm 1972 tại phòng thu Pat Lâm ở Chợ Lớn qua sự trình bày của ba giọng ca nữ là Vân Hòa/Vân Quỳnh/Vân Khanh là những ái nữ của nhạc sĩ Dương Thiệu Tước và ca sĩ Minh Trang và hai giọng ca nam là Trịnh Công Sơn và tôi. Cũng với tây ban cầm Trịnh Công Sơn đệm nhạc chính, tôi phụ đệm và một người khác cầm phách gõ nhịp. Băng nhạc này đã được phát hành rộng rãi sau đó do người em ruột của Trịnh Công Sơn là anh Trịnh Xuân Tịnh thực hiện và coi sóc …..
….Hiếm khi anh Sơn bộc bạch tâm sự về chiến cuộc vì hầu hết quan niệm của anh đã biểu tỏ trong lời ca. Trịnh Công Sơn cũng thường dẫn giải cho chúng tôi những lời ca của anh, cho dù tưởng tượng, cũng có khi rút từ kinh nghiệm và hoàn cảnh thực tế. Ví dụ: “Mưa hồng” là con đường rưng rưng phượng đỏ. “Hàng cây lá xanh gần với nhau” là những tàng cây long não trên đường Lê Lợi – Huế. “Ngàn cây thắp nến lên hai hàng” là buổi chiều nắng đã tắt dưới thấp, chỉ còn những đọt nắng chạy dài trên hàng cây cao… Hoặc trong ca khúc “Hát trên những xác người” sáng tác sau Mậu Thân: Mẹ vỗ tay reo mừng xác con, chị vỗ tay hoan hô hoà bình, người vỗ tay cho thêm thù hận, người vỗ tay xa dần ăn năn, mà có người cho là vô lý, thì chính là hình ảnh thấy được trong cuộc chiến Mậu Thân – một bà mẹ chạy theo xe kéo xác con, vừa khóc kể vừa cười sằng sặc, vừa vỗ tay hò hát như người điên.
Trích bài phỏng vấn Hoàng Xuân Sơn do tác giả Bùi văn Phú thực hiện Tạp chí Da Màu tháng 5 năm 2011
Để tưởng niệm một năm ngày mất của nhạc sĩ Nguyễn văn Đông(26 tháng 2), xin mời các bạn thưởng thức ca khúc Lời Giã Biệt của nhạc sĩ Nguyễn văn Đông qua tiếng hát ca sĩ Hà Thanh, do hãng đĩa Việt Nam sản xuất ngày 6 tháng 11 năm 1964:
Tưởng niệm ngày mất của nhạc sĩ Phạm Duy 27 tháng giêng
Nước Non Ngàn Dặm Ra Đi được trích từ Trường ca Con Đường Cái Quan do nhạc sĩ Phạm Duy bỏ ra nhiều năm cuối thập niên 50 để sáng tác. Trường ca bao gồm 19 đoản khúc , là một hành trình xuyên Việt qua âm nhạc. Ca khúc Nước Non Ngàn Dặm Ra Đi lấy bối cảnh miền Trung để nói về Huyền Trân Công Chúa(Trần Thị Ngọc Bảo 陳氏玉寶), đã làm ái cơ cho vua Champa Chế Mân để đánh đổi hai Châu Ô và Châu Lý. Hôn nhân kết thúc chỉ sau một năm khi vua Champa qua đời, và công chúa Ngọc Bảo trốn về Thăng Long để thoát tục lệ bị thiêu sống theo vua. Bà lui về Bắc Ninh để xuất gia với pháp hiệu Hương Tràng. Ca khúc mang âm hưởng Nam Bình của xứ Huế đã được Thái Thanh trình bày trong đợt thâu âm đầu tiên cho Con Đường Cái Quan năm 1960, sau đó được nhiều chương trình ca nhạc trích ra để các giọng ca như Hà Thanh và Hồng Vân trình bày.
Sau đây là Nước Non Ngàn Dặm Ra Đi qua ba tiếng hát Thái Thanh, Hà Thanh và Hồng Vân:
Hoàng Giác sinh năm 1924; quê gốc của ông là làng Chèm, nay thuộc phường Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội. Cha của Hoàng Giác là một người chơi đàn bầu rất hay nhưng lại ham mê môn quyền anh, từng giữ chức Chủ tịch Liên đoàn Quyền anh Bắc Kỳ. Bản thân Hoàng Giác cũng là người say mê thể thao. Thuở nhỏ, ông học trường Bưởi. Từ khi còn là học sinh, ông đã tìm tòi học hỏi nhạc theo các tài liệu sáng tác cũng như hòa thanh của Pháp. Năm 1945 ông viết ca khúc đầu tay “Mơ hoa”.
Trong thời gian kháng chiến chống Pháp, Hoàng Giác cùng gia đình sơ tán lên chiến khu Việt Bắc. Cuối năm 1946, ông sáng tác bài hát “Ngày về” khi còn là một đội viên trong đoàn tuyên truyền của cách mạng được trở về thăm gia đình sau những chuyến đi công tác. Theo Hoàng Giác, đây chính là ca khúc ông ưng ý nhất. Bài này đã được nhiều ca sĩ thu âm như tài tử Ngọc Bảo, Ái Vân, Mai Hoa, Anh Thơ,… Năm 1948, Hoàng Giác trở lại Hà Nội và là một ca sĩ được nhiều người yêu mến.
Hoàng Giác sáng tác không nhiều, chỉ khoảng 20 ca khúc. Trong số đó, có những bài hát nổi tiếng và vượt thời gian như “Mơ hoa”, “Ngày về”, “Lỡ cung đàn”,…Ông khiêm tốn: “Tôi sáng tác không nhiều và so với các nhạc sĩ cùng thời thì đóng góp của tôi cho nền âm nhạc nước nhà không được bao nhiêu.”
Hoàng Giác chuyên sử dụng nhạc cụ là đàn Ghi-ta Hawaii (còn gọi là Hạ Uy cầm) và từng nhiều năm làm giảng viên ghi-ta tại Trường Sư phạm Nhạc – Họa Trung ương và Trường Âm nhạc dân lập.
Hoàng Giác lập gia đình với bà Kim Châu vào năm 1951. Hai ông bà có người con trai là nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm.
Ngày 14 tháng 9 năm 2017, Hoàng Giác qua đời tại nhà riêng ở Hà Nội .
Sau đây là năm ca khúc của nhạc sĩ Hoàng Giác qua tiếng hát ca sĩ Hà Thanh (trong hình từ trái sang: ca sĩ Mai Hương, Hoàng Oanh, Hà Thanh):
